Azad Yazarlar Ocağının sədri Aqşin Yenisey "Gündəlik Bakı” qəzetinin «Sözün qonağı» layihəsinin qonağı olub. Kultaz.Com bu müsahibəni oxucularına təqdim edir.

- Aqşin bəy, bir müddət öncə Azad Yazarlar Ocağının (AYO) sədri seçildiniz, sizi təbrik edirik.
- Sağ olun.

- Sədr olmağın ləzzətini çıxara bilirsiz?
- Azad Yazarlar Ocağının sədrliyi barədə məndən öncəki sədrlər - Rafiq Tağı, Seymur Baycanın da müsahibələri olub. AYO-da sədrlik barədə onlar cəmiyyətə kifayət qədər məlumatlar veriblər. AYO yaradıcı adamların təşkilatı olduğu üçün burada sədrlik inzibatı mahiyyət kəsb etmir. Tutaq ki, hansısa bir ədəbi tədbir keçirilir, yaxud gündəmdə olan hansısa hadisə müzakirə olunur, AYO-nu orada konkret olaraq kimsə təmsil etməlidir. AYO üzvləri öz aralarında həmin tədbirlə bağlı müəyyən bir ortaq fikrə gəlirlər və sədrin görəcəyi iş əksər hallarda həmin fikirləri cəmiyyətə çatdırmaqdır.

- Sizin sədrliyinizlə nə dəyişir?
- AYO-da sədrin kim olması Azad Yazarlar Ocağının məzmununda heç bir dəyişikliyə gətirib çıxarmır. Sadəcə, baş verən hadisələrə operativ münasibətlərin bildirilməsində, hansısa yeni ədəbi layihənin başlanmasına təşəbbüslərin edilməsində və yaxud vaxtında bu barədə qərarın qəbul olunmasında bir əhəmiyyəti olur. Tutaq ki, Seymur Baycan AYO-ya sədr olduğu zaman şəxsi təşəbbüslə çıxış edərək oxuculara müraciət etdi ki, biz AYO üzvlərinin növbəti almanaxını hazırlamaq istəyirik. Bəzi oxucular hətta pul da yığıb verdilər ki, biz bu almanaxın çıxmasını dəstəkləyirik. Tutaq ki, Rafiq Tağı sədr kimi qarşısına məqsəd qoymuşdu ki, AYO-nu rəsmi olaraq qeydiyyatdan keçirsin. Düzdür, buna nail olmaq mümkün olmadı. Amma qaldı ki, AYO-nun məzmunundakı dəyişikliyə, yəni bu quruma sabah hansısa AYO üzvü sədr olanda onun məzmunu, ədəbiyyata, ictimai proseslərə münasibəti dəyişiləcək, təşkilatın ədəbi fəaliyyətində 180 dərəcə dönümlər olacaq, buna inanmayın. Çünki AYO həmrəy fikirli insanların təşkilatıdır.

«Bu gün Azərbaycanda ədəbiyyat da hərraca qoyulub»

- Ədəbiyyatın torpaqları işğal altından nə vaxt azad olacaq?
- Əslində, "ədəbiyyatın torpaqları işğal altındadır”, deməzdim. Ədəbiyyatın torpaqlarını kimlərsə saxta rəsmi sənədlər əsasında özəlləşdirib. Biri var torpağı müharibə yolu ilə qəsb edəsən, bunu işğal adlandırmaq olar.  Ancaq tutaq ki, bir məmur səlahiyyətlərindən istifadə edərək Bakının bir kəndinin ərazisini tutursa, bu işğal deyil, zəbtdir. Bu mənada ədəbiyyatın torpaqları həmişə azadlıqdadır. Ədəbiyyatın torpaqlarını ola bilsin ki, kimsə müvəqqəti zəbt edib, orada qohum-əqrabasına ev tikib, atasının mülkünü təmir etdirib. Ancaq ədəbiyyatın torpaqları heç bir yazıçı qurumuna, heç bir ictimai, ədəbi təşkilata məxsus deyil. Ədəbiyyat həmişə öz torpaqlarını qorumağa və istənilən işğaldan, zəbtdən azad etməyə gücü çatan sahədir. Ona görə kimsə bu iddiadadırsa ki, mən ədəbiyyatın torpaqlarını işğal etmişəm, o, başdanxarab adamdı.

- Bu torpaqları müvəqqəti zəbt etmiş şəxslər sizcə nəyin fərqindədir?
- O şəxslər hələ ki, bu torpaqların yetişdirə biləcəyi məhsulları öz şəxsi mənafeləri, cibləri, arvad-uşaqlarının dolanışığı xatirinə satıb xərcləməklə, hərraca qoymaqla məşğuldur. Bu gün Azərbaycanda digər sahələr kimi ədəbiyyat da hərraca qoyulub. Hərraca qoyanlar da, hərracın qarşısını almaq istəyən adamlar da göz önündədir. Hələ ki, AYO üzvlərindən heç kim nə siyasi, nə ədəbi-mədəni bazarda sözü hərraca çıxarıb. Sözlə alver edən adamların qurumları, onların birləşdiyi, yığışdığı təşkilatlar cəmiyyətə aydındır. Düşünürəm ki, bu da müvəqqətidir.

- Sürrealizmin banisi olan Fransa şairi Giyom Apolliner insanların küçədə işlətdiyi adi sözlərdən poeziya yaradırmış. Azərbaycanda necə, belə yazarlar çoxdurmu?
- Küçə ifadələri bizim ədəbiyyatda, adətən, müsbət mənada qəbul olunmur. Küçə ifadələrinə yer verilən ədəbiyyat da bir növ gözardı olunur ki, mətndə küçə ifadələri çox istifadə olunubsa, demək bu, yaxşı ədəbiyyat deyil. Bunun kökü ondan irəli gəlir ki, ədəbiyyat Şərqdə ədəb, mərifət məbədidir. Məsələ Qərbdə bu şəkildə deyil. Orada ədəbiyyat yalnız estetika məsələsidir. Şərq ədəbiyyatı etika hadisəsi deyil. Şərq ədəbiyyatı birmənalı olaraq Nizamidən tutmuş ta Qan Turalıya qədər nəsihət verə-verə gəldi. Düzdü, indi bəzən Qan Turalı Nizami Gəncəviyə qarşı çıxır ki, bəsdir bizə nəsihət verdin, imkan ver, öz həyatımızdan da nəsə yazaq.  Azərbaycan insanı kinoda gecə-gündüz ancaq küçə əhvalatları, münasibətləri axtarır. Bəzən bütün filmə ona görə baxır ki, həmin filmdə hansısa erotik məqama, pornoqrafik görüntüyə tamaşa etsin. Bu kimi filmlərə öz ailəsi ilə oturub baxan insan yazıda belə bir məqam görən kimi dərhal əl atır evdə olan soyuq silaha ki, belə şeir, hekayə olar? Halbuki həmin adam yarım saat öncə oturub kinoda məqam gözləyirdi ki, Bred Pitt nə vaxt Ancelina Colini yatağa uzadacaq. Ədəbiyyatda bu baş verəndə həmin şəxs dərhal əsəbləşir ki, ədəbiyyatda bu olmamalıdır. Nəyə görə? Çünki bizdə belədir ki, istənilən yerdə biabırçılıq edə, güngörməz yerlərimizi açıb göstərə bilərik, amma ədəbiyyat məhz çadralanmaq, bükülmək, gözəgörünməmək üçündür. Əslində, həqiqətən də ədəbiyyat bunun üçündür. Amma ədəbiyyatda yalnız şair və yazıçının gizlənmək hüququ var. Ədəbiyyatda oxucunun gizlənmək hüququ yoxdur. Oxucu ədəbiyyatda gizlənmək istəyirsə, bu, ən saxta oxucudur. Cəmiyyət ədəbiyyatda özünü ört-basdır etmək istəyirsə, o, ən saxta cəmiyyətdir.

- Ziyalı olmaq üçün mütləqdir ki, yaşlı nəslin nümayəndəsi olasan?
- Əlbəttə yox. Tutaq ki, dünya ədəbiyyatında Artur Rembo 18-19 yaşında şeirlər yazırdı. Və onun yazmaq iddiası o idi ki, ənənəvi fransız poeziyasında yenilik etsin. Mənə elə gəlir ki, ziyalılıq budur. Əgər sən öz xalqının ədəbiyyatında, tarixində, məişətində, mədəniyyətində hansısa bir iş görmək istəyirsənsə, bunun hansı yaşda görməyinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Ona görə ziyalının ağlı yaşda deyil, başdadır.

- Elə isə gənc nəsil olaraq sizlər niyə ziyalılıq etmirsiz?
- Konkret olaraq mənim ziyalılıq etmək iddiam yoxdur. Sadəcə olaraq, Azərbaycan xalqının problemlərini görə, başa düşə, təhlil edə bildiyim səviyyədə münasibətim var. Bunun adı ziyalılıqdı, intellektuallıqdı bilmirəm. Mən həftə ərzində kütləvi informasiya vasitələrinə, qəzet dili ilə desək, 100 min işarəyə yaxın yazı verirəm. Görə biləcəyim, əlimdən gələn iş bundan ibarətdir. Əgər bunlar cəmiyyət üçün xeyirlidirsə, insanlar ondan öz xeyrini götürəcək. Qalanı mənlik deyil.

«Qarabağı harada itirmişiksə, orada da almalıyıq»

- Bizdə yaradıcılıqda siyasiləşməyə niyə pis baxırlar?
- Çünki bizdə siyasətin özü doğru-dürüst təməllər üzərində deyil. Bizdə siyasət daha çox şantaj, əxlaqi keyfiyyətlərin qara piar şəklində qurulması, daha çox yalançılıq, məddahlıq, şovinizm üzərində qurulduğuna görə cəmiyyət yazardan tələb edir ki, siyasi münasibətlərdə iştirak etsin. Amma yazar bu şeylərdə iştirakçı olmaq istəmir. Səhf etmirəmsə, Markes deyib ki, yazıçının siyasəti onun yaradıcılığı, yazısıdır. Mən və yaşıdlarım ölkədə baş verən istənilən ictimai-siyasi məsələyə öz münasibətini bildirir. İstəsək də, istəməsək də siyasətin içindəyik. Siyasi proseslərə münasibətim yazıdığım yazıların içində var.

- Belə başa düşdük ki, siyasətlə maraqlanırsız...
- Əlbəttə. Siyasət bir xalqın taleyi ilə məşğul olan sahədir. Ona görə də, ictimai münasibətlərdə iştirak edən vətəndaşsansa, siyasətlə maraqlanmalısan. Sən maraqlanmasanda, siyasət gec-tez sənin evinə, arvadının, uşaqlarının üstünə gələcək. Tək Azərbaycanda yox, bütün dünyada baş verən siyasi proseslərlə maraqlanıram və yazısını oxuduğum müəlliflərdə də bu şeyi görürəm. Bu gün Azərbaycanın gənc yazarlarının, bəlkə də, çatışmayan cəhəti ondadır ki, onlar ədəbiyyatdan daha çox, siyasətlə maraqlanırlar və buna görə onların əsərlərində yolverilməz ədəbi çatışmazlıqlar olur. Onlar siyasəti bir kənara qoyub ədəbiyyatla bu qədər maraqlansaydılar, bəlkə də, min qat irəliləyiş olardı, məsələn, Qan Turalı AXCP-nin gündəmdə olan keçmişi ilə yox, özünün yaradıcı fəaliyyəti ilə məşğul olsa, düşünürəm ki, bu Azərbaycan cəmiyyətinin gələcəyi üçün daha xeyirli olardı.

- Qan Turalın adını nədənsə tez-tez çəkirsiz. Xeyirdimi?
- Məni ən çox o, tənqid edir, ona görə mən də fürsətdən istifadə edib qarşılıq göstərirəm (gülür).

- Siyasətlə maraqlandığınızı bildirdiniz. Onda deyin görək, Dağlıq Qarabağı işğaldan necə azad etmək olar? Burada ədəbiyyatın rolu...
- Ədəbiyyatın müharibə aparmaq, qılınc götürmək missiyası yoxdur. Ədəbiyyat müharibənin, qılıncın əleyhinədir Azərbaycan ordusunda zabit olmuşam və hazırda ehtiyatdayam. Qarabağ müharibəsində rolum ancaq ondan ibarət ola bilər ki, çağırış vərəqəsi gəlsə, gedib zabit kimi öz xidmətimi göstərəcəyəm. Ancaq yaradıcılığımı Qarabağ müharibəsinə həsr etmək və reallıqda, torpaq üzərində baş vermiş məğlubiyyətin əvəzini kağız üzərində çıxmaq fikrim yoxdur. Qarabağı harada itirmişiksə, orada da almalıyıq. Kağız üzərində Qarabağı almaq gülünc və yalançı vətənpərvərlikdən başqa bir şey deyil.

«... Əzizə Mustafazadə Azərbaycan xalqını toylarda oynada bilmir»

- Yollarda indiyə qədər ən çox tıxaca düşdüyünüz vaxt neçə dəqiqə olub?
- Konkret yadımda deyil, ancaq 1, 2 saat avtobusda tıxacda qaldığım vaxtlar olub.

- Buna görə kimi günahlandırmısız – Hacıbala Abutalıbovu, yoxsa Ziya Məmmədovu?
- Buna görə problemləri yaradan məmurları öz aləmimdə günahlandırmışam. Hətta sonra evə gedərək hirsimi də kağız üzərinə boşaltmışam. Amma düşünürəm ki, tıxac problemi yalnız məmurların günahı üzündən yaranmır. Xalqın özünün tıxacyaratma istedadını görəndən sonra, konkret bir adamın yaxasından yapışmaq doğru deyil.

- Azərbaycan bayrağına münasibətiniz?
- Çox müsbət, çox yaxşı.

- Onda niyə stolunuzun üstündəki Türkiyə bayrağının yanında Azərbaycan bayrağı yoxdur?
- Biz bura təzə köçmüşük. Azərbaycan bayrağı burada yox idi. Türkiyə bayrağı isə yıxılı vəziyyətdə idi, biz onu dirçəltmişik.

- Aygün Kazımova deputat olmaq istəyini gizlətmir. Faiq  Ağayevlə Ədalət Şükürovun da siyasətlə bağlı açıqlamaları olub. Onlar siyasətçi olsunlar, olmasınlar?
- Əslində, Aygün Kazımova, Ədalət Şükürov, Elariz Məmmədoğlu və s. bu gün Azərbaycanın qeyri-rəsmi millət vəkilləridir. Azərbaycanda hansı proses, hadisə baş verirsə, bu adamları efirə çağırıb həmin məsələlərin müzakirəsini onlarla təşkil edirlər. Azərbaycan tarixinin, mədəni hadisələrinin artıq "münsifi” kimi sırınan bu xanəndələr nəyə görə həm də rəsmi olaraq millət vəkili olmasınlar? Mən burada pis şey görmürəm. Onsuz da, onlar qeyri-rəsmi şəkildə millət vəkilliyi ilə məşğuldurlar.

- Cəmilənin Azərindən və ya Əzizə Mustafazadədən üstünlüyü nədədir ki, bunları yox, məhz Cəmiləni və cəmiləkimilərini verilişlərə sıx-sıx dəvət edirlər?
- Çünki Əzizə Mustafazadə Azərbaycan xalqını toylarda oynada bilmir. Cəmilə isə bütün xalqı oynadır, xalq da oynamaq istəyir

- Biz necə müsəlmanıq?
- Gopçu, qondarma müsəlmanıq.

- Bir şerinizdə bildirirsiz ki,
Şəhərlər zəlzələdən,
Şairlər sevgidən,
Qadınlar unudulmaqdan qorxur.
Unudulmaq qorxusu Aqşın üçün nə deməkdir?
- Mənim unudulmaq qorxum yoxdur. Unudularamsa, unudulum da. Görün, dünyada nə qədər Aqşin unudulub, nə dəyişib? Mən unudulsam guya nə dəyişəcək?

- Digər şeirinizdə isə qeyd edirsiz ki,
Nə vaxt pəncərədən baxsam
Evdə tək olduğumu görərəm
Tənhalıq Aqşin üçün nədir?
- Tənhalıq mənim üçün yaradıcılıqdır. Yaradıcılıqdan başqa tənhalıq, sadəcə, qəm-qüssə, pessimist ovqat…

- Oxuculara sözünüz...
- Oxumaq üçün həmişə yaxşı yazı axtarsınlar və tapsınlar. Həmişə də oxumaq eşqi ilə yaşasınlar. Oxumaq, yazmaqdan daha üstün mənəvi keyfiyyətdir.

Ülvin MƏHƏMMƏD
"Gündəlik Bakı”