və tanrıların anasıdır. Ağlın dərk eləmədiyi şeylər də qadın üçün aydındır…

Tanrılar da insanlar kimidir: qadın onlara həyata gətirir və onlar

qadının sinəsində can verirlər.

Jül Mişle

I

Elanı oxuyursan: sənə maraqlı gəlir, axtarılan adam sənsən, əlbəttə, elan məhz sənin üçün yazılıb! Siqarının külü çayın içinə düşür, amma bu elə də vacib deyil – ucuz, çirkli qəlyanaltıxanada oturmusan, qabağındakı qəzetin elanlar səhifəsi açıqdır və sən sətirləri oxuyursan. Cavan tarixçi axtarılır. Səliqəli və vicdanlı olsun. Fransız dilini ana dili kimi təmiz bilsin. Katiblik işindən anlayışı olsun. Bir müddət Fransada yaşamış birinə üstünlük verilir. Aylıq üç min peso maaş, üstəlik yemək, qalmağa və işləməyə rahat, günəşli və sakit otaq. Bircə sənin adın çatmır. Yağlı qara hərflərlə Felipo Montero yazılsaydı, söhbətin səndən getdiyinə şübhən qalmazdı. Təqaüdlə Sorbonnada təhsil alan, kitab qurdu, beyni lazımsız məlumatlarla dolu, özəl məktəblərdə ayı doqquz yüz pesoya assistent işləyən Felipo Montero işə dəvət olunur. Amma belə yazılsaydı, sən inanmazdın, elə bilərdin kimsə zarafat edir.

Donseles, 815, maraqlananlar şəxsən gəlsin, telefon yoxdur.

Çayın pulunu stolun üstünə qoyursan, portfelini götürüb küçəyə çıxırsan. Çox güman hansısa sənin kimi cavan, oxşar şərtlər altında yaşayan tarixçi artıq bu elanı oxuyub, gedib və işə düzəlib. Yaxşısı bu fikri başından atasan.

Tindəki dayanacaqda avtobus gözləyə-gözləyə siqaret çəkirsən. Yuxulu şagirdlərin sənə hörmət etməkləri üçün lazım olan tarixləri öz-özünə təkrarlayırsan. Bu da avtobus. Hazırlaş. Bəsdir ayaqqabılarının ucuna baxdın, hazır ol. Barmaqlarınla cibindəki xırda pulları qurdalayırsan, otuz sentavo ayırıb ovcunda sıxırsan. Avtobus heç vaxt burda dayanmır, buna görə də tullanıb qapısından yapışırsan, otuz sentavonu verib içəri keçirsən, camaatın arasında birtəhər yer tapıb dayanırsan, portfelini sinənə sıxırsan, sağ əlinlə isə şalvarının arxa cibindəki portmanatı yoxlayırsan.

Bu gün də həmişəki kimi sakit keçəcək və sən elanı bir də bu biri gün səhər, həmin qəlyanaltıxanada oturub qəzeti açanda xatırlayacaqsan. Axırıncı səhifədə yenə həmin elan: cavan tarixçi. Deməli dünən heç kim getməyib. Gözlərin sətirlərin üstündə gəzişib axırıncı sətirdə dayanır: maaş dörd min peso.

Şəhərin köhnə mərkəzində, Donselesdə hələ də yaşayış olduğu kimin ağlına gələrdi? Yavaş-yavaş küçədə gəzirsən, bir vaxtlar ev olan, indisə dərzi, saatsaz, pinəçi emalatxanalarına, sərin su satılan dükanlara dönən köhnə binaların arasında 815 nömrəli evi axtarırsan. Bu kvartaldakı evlərin nömrələri tez-tez dəyişdirilib, onları pozub təzədən yazıblar, ya da heç pozmayıblar, təzə nömrəni köhnənin üstündən, yanından qaralayıblar, aləm bir-birinə qarışıb: 13 nömrəli ev 200 nömrəli evin yanındadır, 47 nömrəsinin altında təbaşirlə: "İndi 924” yazılıb. Başını qaldırıb yuxarı mərtəbələrə baxırsan. Hər şey əvvəllər olduğu kimidir: heç yerdən yüksək musiqi səsi gəlmir, rəngli işıqlar və ucuz vitrinlər asılmayıb, heç nə küçənin görünüşünü korlamır. İkinci mərtəbədəki pəncərələrdən birinin yaşılımtıl, ağır pərdəsi tərpənir, kiminsə baxışları sənin baxışlarınla toqquşan kimi pərdəni çəkib içəridə gizlənir, qapının üstünə baxırsan – 815, əvvəlki 69.

Bir neçə dəfə qapının it başı formasındakı taqqulbabını çalırsan. Taqqulbab köhnəlib, it başı formasını itirib, it elə bil sənə gülümsəyir və sən taqqulbabın soyuqluğundan üşənib əlini çəkirsən. Yüngülcə itələyən kimi qapı açılır, bir neçə saniyə dayanıb tində sıralanan, xırıldayan, havanı zəhərləyən maşınlara baxırsan, laqeyd dünyanın obrazını özünlə içəri aparmaq istəyirsən.

İçəri girib qapını bağlayırsan. Üstü örtülü, alaqaranlıq keçidə baxırsan – çox güman bura həyətdir, çünki rütubət, yaş ot və çürüntü iyi burnunu qıcıqlandırır, buranın havası çox ağırdır. Əbəs yerə hardasa işıq axtarırsan, kibrit çıxartıb yandırmaq istəyəndə hardansa incə, sınıq səs eşidirsən:

- Lazım deyil… yandırmayın. Xahiş edirəm. On üç addım qabağa gəlin, sağda pilləkan var. Yuxarı çıxın. İyirmi iki pillədir, sayın.

On üç. Sağa. İyirmi iki.

Daş pillələrdən sonra nəmişlikdən çürüyən taxta pillələr ayaqlarının altında cırıldamağa başlayır, yenə də rütubət və çürüntü iyi burnunu qıcıqlandırır. Kibriti hazır saxlamısan, çıxa-çıxa sayırsan. Nəhayət, bu da iyirmi ikinci. Qapıdan da rütubət iyi gəlir, qapının cəftəsini axtarırsan, tapmayıb bir tayını itələyirsən, ayağını artıq quru döşəməyə yox, xalçanın üstünə basırsan. Burda hər şey görünür, hardansa zəif sarımtıl işıq içəri süzülür.

- Senyora… - Yavaşdan çağırırsan, bayaqkı səs qadın səsi idi. – Senyora…

- İndi sola dönün. Birinci qapı.

Bu qapını da itələyirsən – artıq evdəki bütün qapıların yaylı olduğunu bilirsən. Yumşaq qızılı şüalar kirpiklərinin arasından süzülür, hər şeyi hörümçək toru kimi dumanlı görürsən. Çaşqınlıq içində divarda oynaşan işıqlara baxırsan, elə bil divarda çoxlu ulduz parıldayır, sonra görürsən ki, səliqəsiz düzülmüş əşyaların üstündə çoxlu şam yanır və şam işığı otaqdakı əşyaların, şüşə qabların üstünə düşüb parıltısını divarda əks etdirir. Otağın dərinliyində çarpayı var və kimsə çarpayıdan sənə əl edir, yaxınlaşmağını istəyir. Çarpayıya yaxınlaşırsan. Balaca qarı böyük çarpayının içində itib-batıb. Onun əlini tutmaq üçün əlini uzadırsan, amma əlin, qırmızı gözlərini sənə dikib nəsə çeynəyən bir canlının qulaqlarına, tüklü dərisinə toxunur. Gülümsəyib dovşanı tumarlayırsan. Dovşan sahibəsinin əlindədir, nəhayət qarı soyuq əliylə sənin əlini tutur, soyuq barmaqları bir müddət isti ovcunun içində qalır, sonra sən əlini qarının əsirliyindən qurtarmaq üçün balışın qırçınlarını sığallamağa başlayırsan.

- Adım Felipo Monterodur. Elana görə gəlmişəm.

- Hə, əlbəttə. Elanı oxumusunuz. Bağışlayın, oturmağa heç nə yoxdur.

- Narahat olmayın.

- Yaxşı. Zəhmət olmasa yanakı dayanın. Sizi pis görürəm. İşığa tərəf dönün. Belə. Yaxşı.

- Elanı oxudum…

- Hə, əlbəttə. Öhdəsindən gələcəyinizə inanırsınız? Avez vous fait des etudes?

— A Paris, madame.

— Ah, oui, sa me fait plaisir, toujours, toujours d'entendre… oui, vous savez… on etait tellement habitue… et apres…

(- Siz hardasa oxumusunuz?

- Parisdə, madam.

- Ah, fransızcadan həmişə, həmişə xoşum gəlib… hə… siz başa düşürsünüz… mən belə öyrəşmişəm… sonra isə… - fr.)

Bir az qırağa çəkilirsən, gümüş və şüşə qabların əks etdirdiyi şam işığında ipək örpək altında gizlənmiş başı görürsən, – örpəyin altında ağ saçlar olmalıdır, – dərisi qırışmış baş uşaq başı kimi bapbalacadır. Çoxlu düyməsi olan hündür yaxalıq və qalın adyallar qarını görünməz edir, təkcə qarnının üstünə qoyduğu ağ əllərini görə bilirsən. Sən qoca senyoranın üzünə baxırsan, birdən dovşan tərpənib diqqətini cəlb edir, üzünü döndərib ona baxırsan və köhnə adyalın üstünə səpələnmiş çörək qırıntılarını görürsən.

- İndisə işdən danışaq. Ömrümə az qalıb, senyor Montero, buna görə özümü gücə salıb qəzetə elan verdim…

- Məhz buna görə indi burdayam.

- Əlbəttə. Elədirsə razılaşın.

- Amma əvvəlcə işin nədən ibarət olduğunu…

- Başa düşdüm. Maraqlanmağınız təbiidir.

Bu vaxt nəzərin gecə stolunu cəlb edir, stolun üstünə müxtəlif stəkanlar, qablar, aliminium qaşıqlar, dərman qutuları düzülüb, yerdə, qarının əlinin çata biləcəyi uzaqlıqda isə başqa stəkanlar var. Dovşan çarpayıdan yerə tullanıb alaqaranlığa qarışır, onda çarpayının nə qədər alçaq olduğuna fikir verirsən, çarpayı yerdən çox az aralıdır.

- Ayda dörd min peso alacaqsınız.

- Bilirəm, bu gün qəzetdə gördüm…

- A, deməli, qəzet artıq çıxıb.

- Hə, çıxıb.

- Ərim general Lorentenin əlazmalarıyla məşğul olacaqsınız. Nə qədər ki, sağam, əlyazmaları qaydaya salmaq lazımdır. Onlar çap olunmalıdır. Nəhayət bu qərara gəlmişəm.

- Bəs  general özü… bacarmaz?

- Ərim altmış il bundan qabaq ölüb, senyor. Memuarı natamam qalıb. Onu tamamlamaq lazımdır. Nə qədər ki, sağam.

- Amma…

- Mən hər şeyi sizə danışacağam. Siz yazacaqsınız. Əvvəlcə yazılan hissələri oxuyub ərimin yazı manerasını, dilini mənimsəməlisiniz.

- Başa düşürəm.

- Saqa. Saqa! Hara yoxa çıxdın? Ici (Bura gəl – fr.), Saqa!

- Kimi çağırırsınız?

- Dostumu.

- Dovşanı?

- Hə. O indi qayıdar.

Qarıya baxırsan, o susub, amma "qayıdacaq” sözü qulaqlarında elə aydın əks-səda verir ki, elə bil qarı yenə o sözü təkrarlayır. İkiniz də susursunuz. Üzünü çevirirsən və onun kiçik ibadətgahından süzülən titrək işıq gözlərini qamaşdırır. Yenə senyora Lorenteyə baxırsan. Onun gözləri birdən-birə heyrətli dərəcədə geniş açılıb, bayaq göz qapaqlarının gizlətdiyi təmiz, dibsiz gözləri indi aydın görürsən və göz qapaqları yavaş-yavaş enib yenə onları gizlədir.

- Deməli, qalırsınız. Sizin otağınız yuxarıdadır, ora burdan daha işıqlıdır.

- Sizi narahat etmək istəmirəm, senyora. Əlyazmalara öz evimdə də baxa bilərəm.

- Siz burda yaşamalısınız. Mənim şərtim belədir. Vaxtımız azdır axı.

- Düzü, heç bilmirəm…

- Aura!..

Qarı, sən içəri girəndən bu yana birinci dəfə yerində tərpənir. Sən yenə əlini uzadırsan və eyni zamanda kiminsə həyəcanla nəfəs aldığını eşidirsən, daha bir əlin qarının əlinə toxunduğunu görürsən. Üzünü çevirib baxırsan, yanında qız dayanıb, elə yaxındadır ki, ancaq üzünü görə bilirsən. Onun necə yaxınlaşdığını eşitməmisən…

- Sizə dedim axı, o qayıdacaq.

- Kim?

- Aura. Dostum. Bacımın qızı.

- Salam.

Qız başını əyir, qarı da onun hərəkətini təkrarlayır.

- Bu senyor Monterodur. O burda yaşayacaq.

Elə dayanırsan ki, şam işığı görməyinə mane olmasın. Qız çarpayının qırağında oturur, gözləri bağlıdır, əlləri dizlərinin üstündə donub qalıb. Qız yavaş-yavaş gözlərini açıq, elə bil işıqdan qorxur və sən onun gözlərini görürsən. Qızın yaşıl gözləri var – dəniz kimi dalğalanan, ləpələri köpüklü yaşıl gözləri… Baxırsan və bunların adi yaşıl göz olduğuna özünü inandırmağa çalışırsan. Belə gözləri çox görmüsən, bundan sonra da çox görəcəksən. Amma yox, özünü aldatmağa çalışma – bu gözlər dəniz kimi dalğalanır və onların sirrli-sehirli dərinliyinin ancaq sənin üçün açılacağını yəqin bilirsən.

- Yaxşı. Mən burda qalacağam.

II

Qarı gülümsəyir, hətta gülür və Auraya deyir ki, aparıb sənə otağını göstərsin. Sən isə fikirləşirsən ki, artıq işin və aylıq dörd min peso maaşın var, iş sənin xoşuna gəlməlidir, axı sən köhnə əlyazmalarla qurdalanmağı, təkliyi və sakitliyi xoşlayırsan. Bunları fikirləşə-fikirləşə qızın dalınca gedirsən, qızın tafta ətəyinin xışıltısı səni dalınca aparır və sən yenə onun gözlərini görmək istəyirsən. Xışıltı səni dalınca aparır və sən qızın dalınca yuxarı, hələ nabələd olduğun yerə çıxırsan. Aura qapını itələyib açır – bu qapının da cəftəsi yoxdur – və qırağa çəkilir.

- Bura sizin otağınızdır. Bir saatdan sonra sizi nahara gözləyəcəyik.

Qız tafta ətəyini xışıldada-xışıldada gedir, sən onun gözlərinə baxa bilmirsən.

İndi təxminən saat altı olmalıdır, amma otaq çox işıqlıdır. Başını qaldırıb tavana baxırsan, tavanın yerinə böyük pəncərə var. Gülümsəyirsən: hətta günəş batanda da bura işıqlı olacaq, başqa otaqlara nisbətən çox işıqlı. Şən halda matrasın yumşaqlığını yoxlayıb otağına baxırsan: qırmızı xalça, yaşılı rəngdə divar kağızları, qırmızı kreslo, qoz ağacından hazırlanmış yazı masası, köhnə kerosin lampası və yazı masasının üstündə divara vurulmuş, kitabla dolu rəf. Qapını itələyib o biri otağa girirsən. Bura vanna otağıdır. Belə vanna otaqlarına ancaq köhnə tikililərdə rast gələ bilərsən. Dördayaqlı iri vanna, üstündə gül şəkilləri çəkilmiş göy rəngli əlüzyuyan və unitaz. Əlüzyuyanın yanında paltar şkadı qoyulub, o da qoz ağacındandı, üstündə yumru güzgü var. Güzgüdə öz əksini görürsən: qara gözlərin düz sənə baxır, qalın qaşların oynayır, yarıaçıq qalın dodaqlarının arasından çıxan nəfəs güzgünü buğlandırır. Nəfəsini tutub gözlərini yumursan, açanda güzgüdən buğun dağıldığını görürsən. Yenə sərbəst nəfəs alırsan, barmaqlarınla qara saçını daraqlayırsan, barmaqların bir anlıq düz burnuna, yanaqlarına toxunur. Güzgüdəki əksin yenə dumanlanır, dodaqların qızın adını təkrarlayır: Aura…

Çarpayıya uzanıb dalbadal iki siqaret çəkirsən, sonra saata baxırsan. Bir dəqiqə sonra artıq pencəyini geyinmisən, saçını darayıb qapıdan çıxırsan. Aşağı hardan düşmək lazımdır, pilləkan hardadır? Qapını açıq qoysaydın, içəridən düşən işıq yolu tapmağa kömək edərdi, amma qapı açıq qalmır, yaylar o saat dartılıb qapını bağlayır. Bu qapılar yelləncəyi xatırladır: dala – qabağa, dala – qabağa… Özünlə lampanı götürə bilərsən, amma evin əbədi qaranlığını pozmaqdan qorxursan. Burda həmişə yolu hissiyyatla tapmalı olacaqsan.

Divardan tuta-tuta ehtiyatla bir neçə addım atırsan, qəfildən çiynin divardakı elektrik düyməsinə toxunur. Dəhliz aydınlanır, bir anlıq dayanıb uzun və boş dəhlizə baxırsan. Pilləkan dəhlizin axırındadır.

Pillələri saya-saya aşağı düşürsən. Senyora Lorentenin evində öyrəşməli olduğun şeylərdən biri də addımları, pillələri saymaq olacaq. Aşağıdakı, düz ayağının altında qırmızı gözləri görürsən, səksənib bir addım dala çəkilirsən, amma dovşan artıq yoxa çıxıb.

Yubanmağa vaxt yoxdur, Aura yarıaçıq şüşə qapının qabağında, əlində şamdanla dayanıb səni gözləyir. Gülümsəyib ona tərəf gedirsən, amma birdən miyovultu səsi eşidib dayanırsan: hardansa çoxlu pişik səsi gəlir. Sonra Auranın dalınca otağa girirsən. Gedə-gedə Aura bunun doğrudan da pişik səsi olduğunu deyir, bu kvartalda çoxlu siçan var. Qonaq otağına girirsiniz. Yerə İran xalçaları salınıb, mebellərin üstünə ipək parçalar çəkilib, şkafların üstünə şüşə altında müxtəlif heykəllər, musiqili saatlar, büllur qablar, müxtəlif lazımsız şeylər düzülüb, divarlardan rəsm əsərləri asılıb. Pəncərələrdən yaşıl pərdələr asılıb. Aura da yaşıl rəngdə paltar geyinib.

- Otağınız xoşunuza gəldi?

- Hər şey yaxşıdır. Ancaq gedib öz əşyalarımı…

- Lazım deyil. Qulluqçunu artıq göndərmişik.

- Nahaq əziyyət çəkmisiniz…

Auranın dalınca yemək otağına girirsən. Qotik üslublu otağın divarlarına üzlük kimi vurulmuş taxtaların üstündə oymalar işlənib. Aura şamdanı stolun üstünə qoyur. Bura yaman quru və soyuqdur! Elə bil pişiklər səsini kəsib artıq. Oturanda stolun dörd nəfərlik açıldığını görürsən, stolun üstündə üstlərinə dəmir qapaq qoyulmuş iki cür yemək və çox köhnə şərab şüşəsi var.

Aura yeməklərdən birinin qapağını götürür, soğanla bişirilmiş böyrəyin qoxusu burnuna dəyir. O sənin üçün ciyər qoyur, sən isə bokallara tünd, qatı şərabdan tökürsən. Görəsən bu nə şərabdır? Şüşə çox köhnədir, üstünü də hörümçək toru basdığı üçün yazıları oxuya bilmirsən. Aura indi də o biri qabdan bişmiş pomidor qoyur.

- Bağışlayın, - sən o biri iki boş qaba baxıb soruşursan, - başqa kimisə də gözləyirsiniz?

Aura pomidor qoymağa davam edir.

- Yox. Senyora Konsuelo özünü yaxşı hiss etmir. Biz onsuz yeyəcəyik.

- Senyora Konsuelo? Sizin xalanız?

- Hə. Yeməkdən sonra onun yanına getməyinizi xahiş etdi.

Sakitcə yemək yeyirsiniz. Şərab içirsiniz, həddindən artıq tündləşib. Nəzərlərini ondan çəkmək asan olmasa da, Auraya baxmamağa çalışırsan. Özünü məcbur edib qırağa baxırsan, amma o saat qızın əksi gözünə görünür və bir də qıza baxmaqdan özünü saxlaya bilmirsən. Aura nəzərlərini aşağı dikib oturub. Siqaret üçün əlini cibinə salırsan və balaca açar əlinə dəyir.

- Ay, lap yadımdan çıxmışdı. Stolumun siyirtmələrindən biri açarla bağlanır. Orda sənədlər var.

Aura az qala pıçıltıyla soruşur:

- Deməli, siz getmək istəyirsiniz?

Çaşqınlıq içində açarı ona uzadırsan:

- Elə də vacib deyil. Qulluqçu sabah gedib gətirər.

Amma o əllərinizin qovuşmağını istəmir, əlləri hələ də dizlərinin üstündədir. Sonra birdən gözlərini qaldırır, elə bil ağlın başından çıxır. Yaşıl, təmiz, parıltılı gözləri ağlını dumanlandırır, bəlkə də hər şey şərabın təsirindəndir. Ayağa durub otaqda gəzişirsən, onun oturduğu stulun dalında dayanırsan, əllərin stulun söykənəcəyini sığallayır, əlin indi onun çılpaq çiyninə, başına toxunacaq… Özünü güclə saxlayırsan, fikrini yayındırmaq üçün hardansa dal tərəfdən gələn zəif qapı səsinə qulaq asırsan, çox güman bu qapı mətbəxin qapısıdır. Şamdanın otağı necə işıqlandırdığına, işıqla kölgənin divarlarda oynaşmağına baxırsan, nəhayət onun əlini əlinə alıb, açarı incə ovcuna qoyursan.

Auranın yumruğu düyünlənir və o üzünə baxıb pıçıldayır:

- Çox sağ olun! – Tez yerindən durub otaqdan çıxır.

Onun durduğu stula oturub ayaqlarını uzadırsan, siqaret yandırırsan. İndiyəcən varlığından xəbərdar olduğun, ürəyinin dərinliklərində yaşayan, amma hələ dadmadığın bir həzz bütün vücudunu sarır, o həzzin içində üzürsən. Senyora Konsuelo səni gözləyir, bayaq Aura belə demişdi. Getmək lazımdır.

Şamdanı götürüb artıq tanıdığın yolla gedirsən, qonaq otağından keçib birinci qapının qabağında dayanırsan. Qapını döyürsən, amma cavab gəlmir. Təzədən döyürsən. Sonra qapını itələyirsən, axı qarı səni gözləyir və kandarda dayanıb astadan çağırırsan:

- Senyora… Senyora…

Amma senyora Konsuelo səni eşitmir, o, balaca məbədinin qabağında diz çöküb dua edir, balaca başını yumruqlarına dayayıb. Uzaqdan ona baxırsan: diz çöküb oturub, əynində kobud qalın parçadan gecə köynəyi var, başı çiyinlərinə sıxılıb, orta əsr heykəllərini xatırladır, gecə köynəyinin altından çubuq kimi nazik, qırmızı dərili ayaqları görünür, çox güman kobud parçaya sürtünməkdən qızarıb. Qarı birdən yumruqlarını havaya atmağa başlayır, elə bil kimlərləsə döyüşür… Məsih, Müqəddəs Məryəm, Müqəddəs Sebastyan, Müqəddəs Lüsiya, arxanqel Mixail, gülümsəyən iblislər. Bu similar arasında gülümsəyən təkcə iblislərdir, çünki şamlarla əhatələnmiş qədim qravüra təsvirində onlar günahkarları yabalayır, üstlərinə qaynar su tökür, qadınları zorlayır, şərab içib sərxoş olur – tanrı qullarına qadağan olunan həzzlərdən ləzzət alır. Yaxınlaşanda rəsmin əsas fiqurlarını – göz yaşı tökən Müqəddəs Bakirəni və qanı axan Məsihi görürsən. Senyora Konsuelo diz üstə oturmağa davam edərək yumruq atıb dua edir:

- İlahi, ədalətini göstər! Cəbrayıl surunu çalsın! Dünyanın axırı çoxdan çatmalıydı!

O sinəsinə vurur, sonra ösküməyə başlayır, sinəsinə vura-vura öskürək içində yerə yıxılır, müqəddəslər zəif şam işığında ona baxır. Onu ayağa durğuzub yerinə aparırsan. O çox balacadır, lap qız uşağı kimi. Sən olmasaydın ayağa dura bilməzdi, çarpayısına qədər sürünməli olardı. Onu böyük çarpayıya uzandırırsan, üstünə çörək qırıntıları tökülmüş adyalla üstünü örtürsən. Tezliklə nəfəs almağı düzəlir, amma göz yaşları hələ də yanaqları boyu axır.

- Bağışlayın… bağışlayın, senyor. Bizim kimi qocaların inamdan başqa heç nəyi qalmır… Zəhmət olmasa, yaylığı mənə verin…

- Senyorita Aura dedi ki…

- Hə, hə. Vaxt itirə bilmərik… Siz gərək… gərək tezliklə işə başlayasınız… Çox sağ olun…

- Yatmağa çalışın.

- Çox sağ olun… Alın, bunu götürün.

O yaxalığını açır, boynundan ipi çıxartıb sənə uzadır, ipin ucunda açar var.

- Orda, küncdədir… Sandığı açın, sağ tərəfdə üstdəki kağız bağlamasını götürün… sarı rəngli lentlə bağlanıb.

- Görə bilmirəm…

- Hə, haqlısınız… Mən artıq qaranlığa öyrəşmişəm. Sağ tərəfə gedin… Düz gedin, sandığı görəcəksiniz. Senyor Montero, hər tərəfi tikdilər, bizi işıqsız qoydular. Məni bu evi satmağa məcbur etmək istəyirdilər. Ölərəm, amma satmaram… Bu evdə o qədər xatirəm var ki. Bu evdən ancaq meyidim çıxar… Hə, bunu deyirdim. Çox sağ olun. Bu hissəni oxumağa başlayın. Sonra o biri hissələri də verərəm. Gecəniz xeyrə qalsın, senyor Montero. Təşəkkür edirəm. Sizin şamdanınız sönüb. Amma zəhmət olmasa, onu bayırda yandırarsınız. Yox, yox, açar sizdə qalsın. Sizə etibar edirəm.

- Senyora, orda, küncdə siçan deşiyi var…

- Siçan deşiyi? O küncə heç getmirəm.

- Bura pişik gətirsəniz yaxşı olar.

- Nə? Nə pişik? Gecəniz xeyrə qalsın. Yatmaq istəyirəm. Elə yorğunam ki.

- Gecəniz xeyrə qalsın.

III

Elə həmin gecə oxumağa başlayırsan. Xardal rəngli mürəkkəblə yazılmış sarı rəngli səhifələrə siqaret külü düşüb, milçək batırıb. General Lorentenin fransızcanı çox pis bilirmiş. Elə əvvəlinci səhifələrdən çox şeyi düzəltməli olacağını təxmin edirsən, uzun səhnələr, lazımsız epizodları çıxartsan mətn xeyli yüngülləşər. Meksikada keçən uşaqlıq, Fransada hərbi məktəb, III Napoleonun himayədarlıq etdiyi hersoq Morni ilə dostluq, Meksikaya qayıdış, saraydakı möhtəşəm qəbul, döyüşlər, imperatorun məğlubiyyəti, Serro-de-las-Kamlanas (imperator Maksimilianın edam olunduğu yüksəklik, hazırda ora parkdır – tərc. qeydi), Parisdə keçən sürgün həyatı… İndiyəcən dəfələrlə yazılmış şeylər. Soyuna-soyuna təbəssümlə qarının bu memuarı nə üçün bu qədər vacib hesab etdiyini fikirləşirsən. Dörd min peso!

Bərk yatırsan, yuxu görmürsən, səhər saat altıda günəş şüaları səni yuxudan oyadır – axı otağının pəncərəsində pərdə yoxdur. Üzünü balışın altında gizlədib təzədən yatmaq istəyirsən, amma on dəqiqə sonra durub vanna otağına gedirsən. Orda öz əşyalarını tapırsan, kimsə onları stolun üstünə düzüb, paltarlarını isə şkafdan asıb. Üzünü qırxıb qurtaranda sübh səssizliyini pişik fəryadı pozur.

Bu miyovultu deyil, qulaqbatırıcı, dəhşət və ağrı ifadə edən fəryaddır! Səsin hardan gəldiyini öyrənmək istəyirsən, qapını açıb dəhlizə baxırsan, dəhlizdə heç kim yoxdur. Səs damdan gəlir. Stulun üstünə, ordan da stolun üstünə çıxırsan, kitab rəfindən yapışıb tavandakı pəncərənin bir tayını açırsan, barmaqlarının ucuna qalxırsan, başını çıxartıb baxırsan. Yuxarıda, hər tərəfdən kirəmit damlarla əhatələnmiş balaca, dördkünc həyət var, həyətdə moruq kolları əkilib. Həyətdə bir-birinə bağlanmış beş, altı, yeddi dənə pişik – dəqiq saya bilmirsən, çünki barmaqlarının ucunda bir neçə saniyə dayana bilirsən, – yanır, alovu və pişiklərdən çıxan tüstünü görürsən, yanıq ət qoxusu burnuna dəyir… Gördüyün mənzərə səni heyrətləndirir, gücsüz halda kresloya çökürsən. Belə şey ola bilməz, bu sənin gözünə görünüb! Pişiklər hələ də qışqırıb fəryad qoparır, səs getdikcə zəifləyir, sonra tamam kəsilir.

Köynəyini geyinirsən, ayaqqabılarının tozunu silirsən. Hardansa zınqırov səsi eşidilir, səs yavaş-yavaş sənin otağına yaxınlaşır. Dəhlizə boylanırsan: bu Auradır, əlindəki qara zınqırovu çalır, səni görən kimi deyir:

- Səhər yeməyi hazırdır.

Onunla danışmaq istəyirsən, amma zınqırov səsi dairəvi pilləkanla aşağı düşməyə tələsir, elə bil o bpyük bir pansionu, xeyli adamı oyatmalıdır.

Tələsik qızın dalınca düşürsən, heç pencəyini də geyinməyə macalın olmur, amma Aura aşağıdakı dəhlizdə də yoxdur. Qarının otağının qapısı aralanır, kiminsə əlini bayıra uzanıb bir qabı yerə qoyur, qapı təzədən bağlanır.

Səhər yeməyi yemək otağında səni gözləyir. Stol indi bir nəfərlik açılıb. Tələsik yeyib qarının otağının qabağına gəlirsən, qapını döyürsən. İncə, zəif səs içəri girməyini istəyir. İçəri girirsən. Otaqda hər şey dünənki kimidir – yenə alatoranlıq, yenə şam işıqları və kölgələr.

- Sabahınız xeyir, senyor Montero. Rahat yata bildiniz?

- Hə, gecə yarısına qədər oxudum.

Qarı əl hərəkətiylə sözünü kəsir:

- Yox, yox. Hələlik heç nə deməyin. Bu hissənin üstündə işləyin, qurtaranda o biri hissələri götürərsiniz.

- Yaxşı, senyora. Olar bağa çıxım?

- Hansı bağa, senyor Montero?

- Otağımın yanındakı bağı deyirəm.

- Burda bağ yoxdur. Əvvəl vardı, sonra hər yanı tikdilər.

- Deyirdim açıq havada işləsəm, daha yaxşı olar…

- Burda ancaq dünən gördüyünüz balaca həyət var, orda bacım qızı gül əkib, o güllər işığı xoşlamır. Başqa həyətimiz yoxdur.

- Başa düşdüm, senyora.

- Axşama qədər dincələcəyəm. Şam yeməyindən sonra yanıma gələrsiniz.

- Yaxşı, senyora.

Bütün günü memuarı işləyirsən: düzəlişlər, qısaltmalar edirsən, zəif hesab etdiyin yerləri təzədən yazırsan və ağlamanı təzə kağıza köçürdürsən. Və siqareti siqaret dalınca çəkərək, bu gəlirli işi necə uzatmaq barədə fikirləşirsən. On iki min peso yığa bilsən, onda rahatlıqla bir ilini çoxdan yazmaq istədiyin, amma imkan edə bilmədiyin kitabı yazmağa həsr edə bilərsən. Bu, ispanların Amerikanı fəth etməyi barədə böyük əsər olacaq, illər və hadisələr sırayla sadalanacaq, qızıl əsrin bütün qərarları və oymaqları məntiqi açıqlamasını tapacaq. Nəhayət, İmperiya əsgərinin xatirələrini bir qırağa qoyub, öz yazılarına qayıdırsan. Vaxt hiss olunmadan keçir, yenə zınqırovun səsini eşidirsən, saata baxıb pencəyini geyinirsən, yemək otağına düşürsən. Aura artıq ordadır, stolun başında isə senyora Lorente oturub. Süfrədə yenə dördüncü nimçə var, amma daha maraqlanıb soruşmursan. Yaradıcı azadlığın üçün, gələcəyin üçün qarının istənilən nazını çəkmək olar, bu elə də çətin deyil. Qarının əynində həmişəki paltar, çiynində şal var, nimçənin üstünə əyilib şorbanı içir və ona baxa-baxa yaşını təyin etməyə çalışırsan. Qocalıqda elə hədd gəlib çatır ki, artıq illərin keçməyi hiss olunmur, senyora Konsuelo artıq bu həddə çatıb. Memuarın səndə olan hissəsində general arvadı haqda danışmır. Fransız istilası zamanı generalın qırx iki yaşı vardı və ondan sonra qırx il də yaşayıb, 1901-ci ildə ölüb, demək, öləndə səksən iki yaşı varmış. Çox güman o senyora Konsuelayla artıq sürgündə olanda evlənib, qız onda lap balaca olmalı imiş…

Hesablamağa çalışırsan, amma çaşıb qalırsan. Qarının sakit, xəstəhal səsi qulaqlarında səslənir, o Aurayla söhbət edir, yeməyini yeyə-yeyə ona qulaq asırsan. O filan yerinin ağrıdığından, filan yerinin ağrıya biləcəyindən, dərmanların bahalığından və evin soyuqluğundan şikayətlənir… Onların ailə söhbətlərini bölüb, əşyalarını bura gətirən və hələ bir dəfə də görmədiyin sirrli qulluqçu haqda soruşmaq istəyirsən. Və soruşacaqsan. Auranın söhbətdə iştirak etmədiyinə və yeməyi də güclə yediyinə baxmayaraq. Aura çox çətinliklə yeyir, elə bil kimsə onu məcbur edir, ağır-ağır çəngəl-bıçağı götürüb böyrəyi kəsir – onlar yenə səni böyrəyə qonaq edirlər, çox güman, bu onların sevimli yeməyidir – yavaş-yavaş ağzına yaxınlaşdırır… Qarıya nəzər salırsan, sonra Auraya baxırsan və yenə nəzərlərini qarıya çevirirsən, senyora Konsuelo birdən yerində donub qalır, Aura da o saat çəngəli yerə qoyub onun kimi oturur – eynən onun kimi! Bir müddət sakit oturursunuz, sən sakitcə yeməyini yeyirsən, onlar sənə baxır. Nəhayət senyora Lorente deyir:

- Yoruldum. Gərək gəlməyəydim. Aura, əzizim, məni otağıma ötür.

Qoca qarı sənin fikrini yeməkdən yayındırmaq istəyir, Aura ilə danışsa da, inadla sənə baxır, sənin də ona baxmağını gözləyir. Çətinliklə bu gözlərin əsarətindən qurtulursan, Aura bir nöqtəyə baxır, dodaqları səssiz tərpənir, sonra ayağa durub qarının qolundan tutur, yavaş-yavaş qapıya tərəf gedirlər.

İndi təksən, bayaqdan stolun üstündə olan və artıq soyuyan kofedən süzürsən, içə-içə qarının Auranın üstündə hökmü olub-olmadığını fikirləşirsən, bəlkə də o yaşıl göz qızı öz evində əsir saxlayır. Amma Aura rahatlıqla evdən qaça bilər, onsuz da qarı bütün günü otağında olur. Dərrakən o saat sənə cavab təklif edir: bəlkə Aura sənin onu ağılsız qarının caynaqlarından qurtarmağını gözləyir? Auranın hərəkətlərini yadına salırsan: necə qorxduğunu, pıçıltıyla səndən azadlıq istədiyini, qarının bütün hərəkətlərini eynən təkrarlamağa məcbur olduğunu göz önündə canlandırırsan.

İçində bu əsarətə qarşı üsyan qalxır, aşağı düşüb qarının otağının yanındakı otağa gedirsən. Bu otaq Auranın olmalıdır, çünki evdə başqa otaq yoxdur. Bu otaq da senyora Lorentenin otağı kimi alatoranlıqdır, ağ divardan qara ikona asılıb. Sol tərəfdə qapı var, çox güman, qarının yataq otağına açılır. Pəncələrinin üstündə yaxınlaşıb əlini ara qapıya uzadırsan, amma yox, Aurayla təklikdə danışmaq lazımdır. Əgər sənin ona kömək etməyini istəyirsə, onda özü yanına gələcək.

Otağına qayıdırsan, generalın memuarı da, öz kitabın da yadından çıxır, yaşıl paltarlı qız haqda xəyallar qurmağa başlayırsan. İndi bütün ürəyinlə onun yanındasan, məsələ sadəcə gözəllikdə deyil, sən onu azad etmək istəyirsən, demək, onu həqiqətən sevirsən, onu sevməyə haqqın çatır, sənin vicdanın təmizdir, qəlbin sakit ola bilər… Təzədən zınqırov səsi eşidirsən, amma aşağı düşmürsən, bayaqkına oxşar səhnəyə bir də şahidlik etməyə davam gətirə bilməzsən. Bəlkə Aura hər şeyi başa düşəcək və sonra yanına gələcək?

Özünü məcbur edib iş görməyə başlayırsan. Sonra yorğun halda özünü çarpayıya atırsan, o saat yuxuya gedirsən və uzun illərdən bu yana birinci dəfə yuxu görürsən. Zınqırov tutan quru əl qaranlıqdan çıxır, qışqırır, səni qovlayır, işığı qovlayır, sonra gözsüz kəllə sənə tərəf əyilir, sən lal fəryadla yuxudan oyanırsan, bədənindən soyuq tər axır və kiminsə əlinin üzünü, saçlarını sığalladığını hiss edirsən, incə bir səsin səni sakitləşdirməyə çalışdığını eşidirsən. Əllərini açıb çılpaq bədəni qucaqlayırsan, artıq gördüyün açar sinənə toxunur, qadını da tanıyırsan, qadın yanında uzanır, səni öpür, səni öpüşlərə qərq edir. Sən onu qaranlıqda görmürsən, ulduzsuz, zülmət gecədir, amma saçlarından gələn qoxunu hiss edirsən, həyətdəki güllərin qoxusudur, onun incə qollarını, sinəsini oxşayırsan, heç biriniz heç nə demirsiniz, sən də onu öpürsən…

Sonra şirin həzz içində uzanırsınız, o pıçıldayır: "Mənim ərim…” Sən hər şeyə razısan. O deyir ki, artıq səhərdir, getməlidir, gecə öz otağında səni gözləyəcəyini deyir, başını tərpədib razılığını bildirirsən, sonra bütün həyəcanlarını yaddan çıxartıb dərin yuxuya gedirsən.

Çətinliklə oyanırsan. Kimsə qapını döyür, sən könülsüz halda durursan, Auranın səsini eşidirsən: qapını açmaq lazım deyil, o sadəcə senyora Konsuelonun səni görmək istədiyini deməyə gəlib, səni öz otağında gözləyir.

On dəqiqə sonra dul qarının məbədgahına girirsən. O yenə uzanıb, üstün boğazına qədər örtülüb, gözləri bağlıdır.

- Açar yanınızdadır? – O gözlərini açmadan soruşur.

- Hə… Məncə yanımda olmalıdır. Hə, hə, budur.

- İkinci hissəyə başlaya bilərsiniz. O da sandıqdadır, göy lentlə bağlanıb.

İkrahla sandığa tərəf gedirsən, sandığın ətrafında siçanlar oynaşır, səni görən kimi döşəmə taxtalarının arasına, divar deşiyinə girib gizlənirlər.

Bu bağlını deyir. Göy lentlə bağlanmış bağlını götürüb çarpayının yanına qayıdırsan. Senyora Konsuelo ağ dovşanını tumarlayır. Düyməli, hündür yaxalıqdan xırıltılı səs eşidilir:

- Sizin heyvanlardan xoşunuz gəlmir?

- Məncə o qədər də yox. Heç vaxt heyvan saxlamamışam, buna görə də ola bilər.

- Onlar sadiq dostdur. Qocalıq və tənhalıq gələndə qiymətini bilirsən.

- Hə, elədir.

- Onlar yalan danışa bilmir, senyor Montero. Səmimidirlər.

- Onun adı nədir? Yadımdan çıxıb.

- Dovşanın? Adı Saqadır. Çox ağıllı dovşandı. Ürəklə yaşayır, səmimi və azaddır.

- Ən əsası odur ki, özünüzü tənha hiss etməyəsiniz.

- Amma onlar bizim tənha olmağımızı istəyir, senyor Montero, onlar elə bilir ki, tənha adam təmiz qalır. Amma tənhalığın günah istəyini artırdığını bilmirlər…

- Sizi başa düşmürəm, senyora.

- Ah, belə daha yaxşıdır. İşinizi davam etdirin.

Dönüb otaqdan çıxırsan, çıxan kimi də hirslənirsən. Gərək Auranı sevdiyini ona deyəydin! Qayıdıb desən ki, işi qurtarıb gedəndə onu da özünlə aparacaqsan, necə olar? Qapıya yaxınlaşıb aralayırsan, senyora Konsuelonu görürsən. O, otağın ortasında dayanıb, əlində mundir var – qızılı düyməli, qırmızı epoletli göy mundir. Qarı mundiri öpür, çiyninə atıb hansısa rəqsi oynayırmış kimi bir neçə addım atır.

Sakitcə qapını bağlayırsan.

Hə, ona rast gələndə onun on beş yaşı vardı - əlyazmanın ikinci hissəsində oxuyursan: Ona rast gələndə, onun on beş yaşı vardı və düzünə qalsa, məni məhv edən onun yaşıl gözləri oldu. — general Lorentenin 1867-ci ildə evlənib özüylə Parisə apardığı on beş yaşlı Konsuelonun yaşıl gözləri. Mənim gənc kuklam, mənim yaşıl gözlü gənc kuklam, sənin üçün ürəyim gedirdi. General Parisdə yaşadığı evləri, gəzintilərini, ziyafətləri təsvir edir. Pişikləri sevsəm də, hətta sənin pişiklərə nifrət etməyinlə də barışdım. General bir dəfə Konsuelonun ətəyini qaldırıb pişiyi tapdaladığını görsə də, ona mane olmayıb, çünki, bunu uşaq məsumluğu ilə edirdin, deyirdin ki, bunu bizim sevgimiz üçün edirsən, pişiklər sənin simvolik qurbanın idi. Generalın yazdıqlarına inansaq, bu mənzərə hətta ona yaxşı təsir etmişdi və o gecə ehtirasla sevişmişdilər. Sən qəşəng geyinməyi bacarırsan, mənim incə Konsuelom, həmişə gözlərin kimi yaşıl paltar geyinirsən, məncə sən həmişə gözəl olacaqsan, yüz yaşında da.

Hesablayırsan, Konsuelonun indi yüz doqquz yaşı olmalıdır. Sən gözəlliyinlə elə fəxr edirsən ki. Həmişə gözəl qalmaq üçün hər şey edərsən… Həmişə yaşıl paltarda, həmişə gözəl, hətta yüz yaşında da. 

IV

Qeydləri bağlayıb bir qırağa qoyursan. Auranın qarıya nə üçün lazım olduğunu indi başa düşürsən: bədbəxt qarı onun simasında öz gəncliyini və gözəlliyini görür. Qızı əsarətdə saxlayıb ona sehirli güzgü kimi baxmaq.

Memuarı bir tərəfə atıb tələsik Auranın hazırda olmalı olduğu yerə gedirsən. Aura ev sahibəsidir, ev sahibəsi isə bu vaxt mətbəxdə olmalıdır. Əlbəttə, o mətbəxdədir, çəpişi doğrayır: çəpişin boğazından isti qan damcılayır, gözləri iri açılmış baş isə cəmdəyin yanındadır… Ürəyin bulanır, qıza baxırsan – Aura bu mənzərəyə tam uyğun gəlir, səliqəsiz geyinib, saçını daramayıb, paltarı qana batıb, elə bil heç səni görmür, bıçağı işlətməyə davam edir.

Mətbəxdən çıxırsan. Hə, indi qoca cadugərlə danışmağa gedirsən, tiranlığını, cəlladlığını üzünə vuracaqsan, qoy hər şeyi eşidib bilsin. Qapını açırsan. Qarı çarpayının yanında, işıq zolağının altında dayanıb. Əlləri havada nəsə edir: bir əli qabağa uzanıb, elə bil kimisə tutub saxlayıb, o biri əli elə bil nəyisə bərk-bərk sıxıb və əlində sıxdığı şeyi tutub saxladığı nəsnəyə soxub-çıxartır. Sonra qarı əlini köynəyinin yaxasına silir, dərindən nəfəs alır və elə bil ki… hə, elə bil, o, hansısa heyvanın dərisini üzür!..

Otaqdan çıxıb qaçırsan, qonaq otağından, yemək otağından keçib mətbəxə girirsən. Aura çəpişin dərisini üzür, bütün diqqətini işinə yönəldib, sənə baxır, amma səni görmür, elə bil heç sən orda yoxsan…

Ayaqlarını güclə ata-ata öz otağına çıxırsan, qapını bağlayırsan, kürəyinlə qapını sıxırsan, elə bil kimsə dalınca gəlir. Başdan-ayağa tər içindəsən, ürəyin əsir, hiss edirsən ki, kimsə otağa girmək istəsə, ona müqavimət göstərə bilməyəcəksən. Nə etməli? Kreslonu çəkib qapıya söykədirsən, – axı qapının kilidi yoxdur, – sonra çarpayını da sürüdüb söykədirsən və özünü çarpayıya atıb əzgin, köməksiz halda uzanırsan, gözlərini yumursan, balışı qucaqlayırsan – yad evdəki yad balışı…

Yavaş-yavaş titrətmən keçir, yuxun gəlir, yatmasan başına hava gələr, yuxu dəli olmamaq üçün edə biləcəyin yeganə şeydir. "Onun ağlı başında deyil!” – yarıyuxulu halda fikirləşirsən və senyora Konsuelonun görünməz bıçaqla görünməz çəpişin dərisini üzməyi təzədən gözündə canlanır. "O dəlidir!..”

…O, uçurumun dibində, qaranlıqdan çıxıb ağzını açaraq sənə tərəf dörd ayaq üstdə iməkləyir. Quru əlini sənə tərəf uzadıb, getdikcə yaxınlaşır, açıq ağzından dişsiz, qanlı damağını görürsən və öz qışqırığını eşidirsən, o qırağa çəkilir, amma əlini uzatmaqdan davam edir və bu vaxt əliylə sarı, qanlı dişlərini yola səpələdiyini görürsən.

Amma qışqıran sən deyilsən, sənin qışqırığın – Auranın qışqırığının əks-sədasıdır. Aura qabaqda qışrqırır, kimsə onun yaşıl tafta ətəyini cırıb, yan tərəfdənsə səssiz gülümsəməylə qırxıq baş sənə tərəf sürünür, əlində yaşıl ətəyin parçaları var, geniş açılan ağzında qarının dişlərini və Auranın ayaqlarını görürsən, çılpaq ayaqlar parçalanıb uçurumun qaranlıq dərinliyinə uçur…

Qapı döyülür, zınqırovun səsini eşidirsən, şam yeməyinin vaxtıdır. Başın çox pis ağrıyır! Saatın neçə olduğunu görə bilmirsən, əqrəblər və rəqəmlər gözündə qaynayır, axır. Hər halda artıq gecədir – tavan pəncərəsindən gecə buludları görünür. Çarpayıdan durursan, olduqca əzgin və acsan. Vanna otağına keçib yuyunursan, birtəhər yaşıl rəngli məcunu fırçaya sürtüb dişlərini təmizləyirsən, saçlarını isladırsan, şkafın qapısındakı dairəvi güzgüyə baxıb saçını səliqəylə darayırsan, qalstukunu bağlayırsan, pencəyini geyinib yemək otağına düşürsən. Stolda cəmisi bir dəst qab-qacaq var – sənin üçün.

Salfetin altında nəsə var: balaca, əski kukladır, çox köhnəlib, çiynindəki tikiş sökülüb, sökükdən pambıq pırtlayıb. Kuklanın üz əzaları tuşla çəkilib. Kuklanı sol əlində tutursan və təkcə sağ əlində artıq soyumuş şam yeməyini yeməyə başlayırsan – ciyər, pomidor və şərab. Yeyəndə yavaş-yavaş vəziyyətini başa düşürsən, elə bil hər şey sənin üçün aydınlaşır: sən axı nahaq yerə yatmamışdın, o dəhşətli yuxunu da nahaq yerə görməmişdin, somnambul kimi hərəkət edirsən, Aura da eynən belə idi, qarı da… İkrahla kuklaya baxırsan, amma barmaqların hələ də onu sığallamağa davam edir, bəlkə bunların baiskarı məhz bu kukladır? Barmaqların boşalır, kukla yerə düşür. Salfetlə ağzını silirsən, saata baxırsan və birdən yadına düşür ki, Aura səni öz otağında gözləyir.

Qarının qapısının ağzında dayanıb qulaq asırsan – içəridə sakitlikdir. Yenə saata baxırsan, hələ saat doqquzdur. Hələlik aşağı düşüb qaranlıq həyətə baxa bilərsən, axı birinci dəfə gələndə ətrafa diqqətlə baxa bilməmişdin.

Divarlar nəmdir, rütubətli havada çiçək ətri hiss olunur. Hansı çiçəklər? Kibritin titrək alovu plitə döşənmiş yolu və divar dibindəki bitkiləri işıqlandırır. Kibrit sönür, təzəsini yandırmaq lazımdır… İndi bitkiləri tanıyırsan, qədim xronikalarda haqqında oxuduğun bitkilərdir. Çoxdan unudulmuş, əsəb sakitləşdirici bitkilər, tüklü yarpaqlar, ləçəklərinin bayırı sarı, içi qırmızı sarmaşıqlar… Bitkilər elə bil kibrit işığında canlanır, oynaşmağa başlayır, kitablarda oxuduqların yadına düşür. Bu gül əsəbləri sakitləşdirir, bu birisi yuxu gətirir…

Üçüncü kibrit də sönür, hər şey yoxa çıxır, ancaq ətirlər və qaranlıq qalır. Yavaş-yavaş yuxarı çıxırsan, yenə senyora Konsuelonun qapısına qulaq asırsan, pəncələrinin üstündə Auranın otağına keçirsən. Zəif işıqlandırılmış otağın çılpaq divarlarını görürsən, divarlardan birinə ikona asılıb. Qapı bağlanan kimi bir qadın otağın dərinliyindən çıxıb səni qarşılayır.

Bu Auradır, yaşıl taftadan xalat geyinib, gəldikcə xalatı yavaşdan xışıldayır və xalatın ətəyindən onun çılpaq ayaqlarını görürsən. Qabağında qadın dayanıb, dünənki qız artıq yoxdur. Auranın əlindən tutub belini qucaqlayırsan. Dünənki qızın iyirmi yaşı vardı, buna isə qırx yaş verərsən. Dünəndən bu yana gözlərinin altı torbalanıb, dodaqlarının rəngi qaçıb…

- Felipe, çarpayıya otur.

Ayılırsan.

- Otuturam.

- Gəl oyun oynayaq. Sən otur, bax. Hər şeyi özüm edəcəyəm.

Bu zəif işıq hardan gəlir? Əşyaları güclə seçmək olur, Auranı da dumanlı görürsən. Deyəsən, Aura işığı axtardığını görür, onun səsini eşidirsən, qabağında, diz üstdə oturub.

- Göyüzü nə yuxarıdadır, nə də aşağıda. O göydədir, həm də yerdə, ayağımızın altında.

Ayaqqabılarını və corablarını çıxartır, barmaqlarını sığallayır.

Sonra ayaqlarını suya qoyub yuyur. Sonra ayağa durur, səni də durğuzur, açıq saçına bir neçə bənövşə taxır, sənin çiyinlərindən tutub dodaqaltı zümzümə etməyə başlayır, vals oynayırsınız. Onun mahnısı, sakit, canayatan rəqsiniz səni məftun edir və Auranın köynəyini necə açdığını, sinəni sığalladığını, kürəyini qucaqladığını hiss etmirsən. Sən də bu sözsüz mahnını oxuyursan, melodiya yavaş-yavaş, elə bil öz-özünə axır, fırlanırsınız, fırlanırsınız, çarpayıya yaxınlaşırsınız. Dodaqların Auranın dodaqlarına yapışır, mahnı kəsilir, ayaq üstdə qucaqlaşıb dayanırsınız, çılğınlıqla onun çiyinlərini, boynunu öpürsən…

Auranın xalatı sənin əlindədir, özü isə çarpayıda oturub, dizlərinin üstündə nəsə var, onu sığallayır. İşarəylə səni yanına çağırır. Sığalladığı quru çörək imiş. Çörəyi bölür, bir parçasını sənə verir, sən də onun etdiyi kimi, çörəyi ağzına qoyursan, çətinliklə udub Auranın çılpaq bədəninin üstünə düşürsən. Divardan asılan ikonadakı Məsih təsviri kimi, Auranın da qolları  yana açılıb. Gözlərin Məsihə sataşır, qurşağındakı qırmızı ipəyi, bədənindəki qanı, başındakı tikan çələngini görürsən. Elə bil Aura səni qurbangaha gətirib.

Onun adını pıçıldayırsan, sevgilini çağırırsan, onun güclü əlləri səni ehtirasla qucaqlayır, incə səsi isə soruşur:

- Məni həmişə sevəcəksən?

- Həmişə! Səni həmişə sevəcəyəm.

- Həmişə? And iç!

- And içirəm.

- Hətta qocalanda da?

- Həmişə, sevgilim, həmişə sevəcəyəm.

- Öləndən sonra da, Felipe? Məni öləndən sonra da sevəcəksən?

- Hə, hə, and içirəm. Bizi heç nə ayıra bilməyəcək.

- Qucaqla məni, Felipe, möhkəm qucaqla…

Oyananda əlini uzadırsan, amma çarpayının hələ də isti olmağına baxmayaraq, Aura yanında yoxdur. Yenə onun adını pıçıldayırsan.

Gözlərini açanda Auranın çarpayının ayağında dayanıb gülümsədiyini görürsən, amma o sənə baxmır, otağın küncünə baxır, sonra döşəməyə oturur, əlini kiminsə dizinə qoyur, yarıqaranlıqda o adamın kim olduğunu ayırd edə bilmirsən, sonra qaranlıqdan çıxan qırış əli sığallamağa başlayır… Hə, bu senyora Konsuelodur, kresloda oturub, bayaq onu görmürdün, sənə baxıb gülümsəyir, hər ikisi sənə baxıb gülümsəyir, başını tərpədir, sənə minnətdarlıq edir. Başın gücsüz halda balışın üstünə düşür. Yoxsa qarı bayaqdan otaqda idi, sizi izləyirdi? Bu fikri başından qovmağa çalışırsan, amma daha pisi olur: Aurayla keçirtdiyiniz vaxt ərzində baş verənlərin hamısı gözlərində canlanır… Hər ikisi ayağa durur – qarı kreslodan, Aura döşəmədən. Bir yerdə ara qapıya – Auranın otağını senyora Konsuelonun otağından ayıran qapıya tərəf gedirlər, o biri otağa girirlər, qapıdan şamların həzin işığı süzülür, qapını bağlayırlar və sən Auranın çarpayısında yatırsan.

V

Yuxudan xəstə oyanırsan, yatsan da dincəlməmisən. Hələ yuxuda ikən hansısa izaholunmaz sıxıntı və ağırlıq bədənini çulğayıb. Auranın otağındasan, amma tək yatırsan, elə bil heç bir yerdə olmamısınız.

Otaqda kimsə var, o gecədən burdadır, amma o Aura deyil. Barmaqlarınla qulaqlarını tutursan, sakitləşmək lazımdır, amma sıxıntın keçmir və bu vaxt onun səsini eşidirsən: bu sənin yarındır, gecəki bəhrəsiz sığallar səni də ikiləşdirib.

Bəsdir, bəsdir! Durmaq vaxtıdır. Durub vanna otağını axtarırsan, burda vanna otağı yoxdur. Öz otağına çıxırsan, ağzında pis tam var, kranları açıb vannanı isti suyla doldurursan, heç nə haqqında fikirləşmədən vannaya uzanırsan.

Qurulananda yenə qızla qarını xatırlayırsan, sənə baxıb gülümsəməkləri, qucaqlaşıb otaqdan çıxmaqları yadına düşür. Onlar bir yerdə olanda, həmişə eyni şeyi edirlər: bir yerdə gülümsəyirlər, yeyrdə gəzirlər, elə bil bir-birindən asılıdırlar. Bu fikrə o qədər aludə olmusan ki, üzünü qırxanda fikrin onların yanında qalır, yanağını kəsirsən. Nəyləsə başını qarışdırmalısan, buna görə də dərman yeşiyinə baxırsan. Sirrli qulluqçunun pansiondan gətirdiyi dərman qutularına, tübiklərə baxırsan, etiketlərindəki yazıları – adlarını, tərkiblərini, istifadəsinə göstərişləri, istehsalçı firmanın adını oxuyursan, təkrarlayırsan. Fikrini yayındırmaq üçün bu yeganə yoldur, başqa şey haqda fikirləşmək, cavabını bilmədiyin suallarla beynini məşğul etmək istəmirsən. Aura səndən nə istəyir? Dərman yeşiyinin qapağını çırpırsan. O səndən nə istəyir?

Cavabını dəhlizdən gələn zınqırov səsi verir: səhər yeməyi hazırdır. Özünü atıb qapını açırsan, Auraya baxırsan. Əlbəttə, Auradır, başqa kim olacaq ki? Əynində yaşıl tafta paltar var, üzünə örpək salıb. Onun incə, titrək əlini tutursan.

- Səhər yeməyi hazırdır. – O, güclə eşidilən səslə deyir.

- Aura, daha belə olmaz, mən həqiqəti bilmək istəyirəm…

- Həqiqəti?

- Senyora Konsuelo səni burda güclə saxlayır? Bəs o nə üçün dünən axşam bizim yanımızda idi?.. Söz ver ki, burdan mənimlə bir yerdə gedəcəksən…

- Səninlə? Hara?

- Hara olsa, azadlığa. Bir yerdə yaşayacağıq. Sən ömür boyu xalanın yanında qala bilməzsən. Axı nəyə görə özünü qurban verməlisən? Onu belə çox istəyirsən?

- İlahi…

- Yox, cavab ver!

- Kim sevir, mən? Əslində o məni sevir, özünü mənə görə qurban verir!

- O ki qoca qarıdır, bir ayağı burda, o birisi gorda, sən isə…

- Mənim bir ayağım gordadır, onun yox. Qoca qarıyam… Felipe, mən istəmirəm… Mən belə olmaq istəmirəm… mən…

- O səni diri-diri basdırır. Sən burdan çıxmalısan, dirilməlisən.

- Dirilmək üçün ölmək lazımdır… Amma sən məni başa düşməyəcəksən. Heç nə üçün narahat olma, Felipe, səni aldatmıram.

- Onda izah elə…

- Səni aldatmıram. O bu gün bütün günü evdə olmayacaq…

- Kim?

- O da.

- Evdə olmayacaq? Axı…

- Yox, arada çıxır. Bütün gücünü yığıb çıxır. Bu gün də gedəcək, axşamacan evdə olmayacaq. Biz bir yerdə…

- Gedək?

- Əgər istəyirsənsə…

- Yox, hələ olmaz. Əvvəlcə işi qurtarmalıyam. Qurtaran kimi isə…

- Hə, əlbəttə. Amma bu gün o evdə olmayacaq. Biz bir yerdə…

- Nə?

- Axşam onun yataq otağına gəl. Mən orda olacağam. Dünənki vaxt gəl.

Sonra o zınqırovu çala-çala gedir, elə bil cüzamlı xəstə kimi gəlişini adamlara bildirmək istəyir: "Çəkilin, mən gəlirəm, çəkilin…”

Tələsik pencəyini geyinib aşağı düşürsən, qonaq otağından keçirsən və birdən… zınqırovun səsi kəsilir, itir – yemək otağının qapısında qarı görünür, bu senyora Lorentedir, əynində ağ paltar var, yanından keçəndə əlindəki yaylığı ağzına tutub öskürür, üzünü turşudur, gedə-gedə deyir:

- Senyor Montero, bu gün evdə olmayacağam. Ümid edirəm siz işləyəcəksiniz. Tələsin. Ərimin memuarı çap olunmalıdır.

O yavaş-yavaş xalçanın üstüylə gedir, gedə-gedə öskürür, asqırır, elə bil sinəsindən, ciyərlərindən nəyisə qopardıb atmaq istəyir. Ağ paltar… bu ki küncdəki sandıqda olan gəlinlik paltarıdır. Dalınca baxmasan daha yaxşı olar.

Yemək otağında bir saat oturub siqaret çəkirsən, soyuq kofedən içirsən, qulaqların hər xışıltıya diqqət kəsilir. Nəhayət tam sakitlik çökür, getmək olar. Sandığın açarını ovcunda sıxıb qonaq otağından keçirsən, pəncələrinin üstündə senora Konsuelonun qapısına yaxınlaşırsan, orda da on beş dəqiqə gözləyirsən – saat on beş dəqiqə gözlədiyini göstərir. Ehtiyatla otağa girirsən. İşıq zolaqlarının arasından yığışdırılmamış yatağı görürsən, Saqa həmişəki kimi, üstünə çörək qırıntıları tökülən adyalın üstündə oturub kök yeyir. Əlinlə adyalın altını yoxlayırsan, qarının doğrudan da burda olmadığına əmin olmaq istəyirsən.

Küncdə yenə siçanlar qaçışır, birinin quyruğunu tapdalayırsan, o da cingiltili səslə ciyildəyib yoldaşlarını təhlükədən xəbərdar edir. Açar sandığın kilidində fırlanır, cırıldayan qapağı qaldırırsan, əlyazmanın qırmızı lentlə bağlanmış üçüncü hissəsini götürürsən, sandığın dibində bir neçə şəkil görürsən, qıraqları yeyilmiş köhnə şəkilləri də götürürsən, sərvətini sinənə sıxıb otaqdan çıxmağa tələsirsən, sandığı bağlamaq da yadından çıxır. Bayıra çıxıb dərindən nəfəs alırsan.

Otağına girib oxumağa başlayırsan. General bu hissədə o dövrü təsvir edir… Saralmış səhifələr titrəyən barmaqlarının arasında tez-tez çevrilir, tələsə-tələsə oxuyursan, axı yaşılgöz qadın haqda da nəsə yazı olmalıdır. "Bilirəm, Konsuelo, nə üçün belə ağladığını bilirəm. Sənə uşaq verə bilmədim.” Bir az aşağıda isə: "Konsuelo, tanrını günahlandırma. Taleyimizlə barışmalıyıq. Bəyəm mənim sevgim sənə azlıq edir? Sən də məni sevirsən, bilirəm. Sənə əmr etmirəm, əmr etmək səni alçaltmaq olardı, səndən sadəcə xahiş edirəm ki, mənə bəslədiyin sevgiylə kifayətlənəsən, axı məni çox sevdiyini deyirsən, biz bu sevgi ilə yaşaya bilərik, bəs onda bu qəribə fantaziyalar nəyə lazımdır?..” Başqa yerdə isə: "Mən Konsueloya təsir etmək istədim, bütün bu iksirlərin xeyri olmadığını dedim. Amma o inadla öz otlarını göyərdir, onlar mənim ruhumu təzələyir, deyir.” Başqa yerdə: "O balışı qucaqlayıb sayıqlayırdı, mən elədim, mən onu yaratdım, mən onu çağıra bilərəm, öz iradəmə tabe edə bilərəm, deyirdi. Həkim çağırmalı oldum. Həkim heç nə edə bilmədi, dedi ki, o narkotikin təsirindədir.” Və nəhayət: "Səhər onu dəhlizdə gördüm, ayağıyalın gedirdi, mənə baxmırdı, amma dedikləri mənə ünvanlanmışdı. Məni tutmayın, deyirdi, mən öz gəncliyimə gedirəm, biz indi görüşəcəyik, o artıq burdadır, bağı keçdi, bax, indi evə girəcək…” Yazıq Konsuelom, şeytan da əvvəlcə mələk idi…”

Əlyazma bu cümlə ilə qurtarır: Consuelo, le demon aussi etait un ange, avant…

Sonra şəkillərə baxırsan. Hərbi mundir geyinmiş yaşlı cənabın portreti. Bu isə Auradır, yaşıl gözlü Aura. Şəklin altında xırda hərflərlə yazılıb: Fait pour notre dtxieme anniversaire de mariage (Evliliyimizin onuncu il dönümündə - fr.) – və həmin xəttlə ad yazılıb: Konsuelo Lorente. Üçüncü şəkildə Aurayla həmin cənab skamyada oturub, amma cənab bu şəkildə mülki geyimdədir. Şəklin rəngi solub, amma bu Auradır, birinci şəkildəki kimi cavan olmasa da, Auradır, yanındakı isə… sənsən!

Şəkli işığa qaldırırsan, əlinlə generalın ağ saqqalını tutursan və saçını da qara təsəvvür edirsən – hə, bu sənin üzündür, sənindir, sənin! Başın gicəllənir, beynində valsın uzaq sədaları gumbuldayır, sən yenə aşağıdakı balaca həyətdə, müxtəlif bitkilərin arasındasan. Ayaqların süstəlir, çarpayıya çökürsən, əllərinlə üzünü yoxlayırsan – bəlkə də iyirmi yeddi il altında gizləndiyin maska üzündən düşüb deyə baxırsan. Üzünü balışa sıxırsan, maskanı gizlədirsən, istəmirsən kimsə maskanı üzündən qopartsın, axı bu sənin üzündür (əvvəlkini çoxdan unutmusan) və sən simanı itirmək istəmirsən. Üzünü balışa sıxıb gözləri açıq halda uzanmağa davam edirsən, mütləq baş verməli şeyi gözləyirsən. Daha saata baxmırsan. Bu lazımsız əşya vaxtı insanların xeyrinə saxlayır, tənbəl əqrəblər sürətlə axıb gedən vaxtı gecikdirir. Vaxtı əslində heç nəylə ölçmək olmaz, bütöv ömrü, yüz ili, əlli ili necə ölçəcəksən?

Başını balışdan qaldıranda havanın qaraldığını görürsən. Deyəsən artıq gecədir. Tavandakı pəncərədən göyüzündə tələsik axıb gedən buludlar görünür, ay heç vür bulud təbəqəsinin altından çıxa bilmir. Vaxt çatıb, saata baxmaq lazım deyil. Yubanma, dur aşağı düş, keçmiş zamanın əksi səni gözləyir. Bu da senyora Konsuelonun qapısı. Səsin uzunmüddətli sükutdan sonra qəribə təsir buraxır:

- Aura… Aura!..

Sən otaqdasan. Qaranlıqdır. Hə, axı qarı bütün günü evdə olmayıb, şamlar yanıb əriyib. Qaranlıqda çarpayıya yaxınlaşırsan.

- Aura…

Tafta xalatın xışıltısını, kiminsə nəfəs almağını eşidirsən, əlini uzadırsan, barmaqların Auranın xalatını tanıyır, o isə deyir:

- Lazım deyil… Mənə toxunma… Yanımda uzan.

İtaətlə uzanırsan. Çox qorxuludur – birdən qarı qayıtdı!

- O artıq qayıtmayacaq.

- Heç vaxt?

- Artıq gücüm tükənib. O daha gəlməyəcək. Onu üç gündən çox saxlaya bilmirəm…

- Aura…

Əlini Auranın sinəsinə qoyursan, o kürəyini sənə çevirir, səsi bu dəfə daha yad gəlir:

- Yox, yox, mənə toxunma.

- Aura… Mən səni sevirəm.

- Bilirəm. Sən həmişə məni sevəcəksən, dünən özün dedin.

- Hə, həmişə. Səni öpmək, sığallamaq istəyirəm…

- Yanağımdan öp. Ancaq yanağımdan.

Onun uzun saçlarını sığallayırsan, üzündən öpürsən, amma dayana bilmirsən, onun zəif çiyinlərindən xalatı çəkib çıxartırsan, öpüşlərinlə ona hücum edirsən, onun balaca, zəif bədəni qollarının arasıdadır, güclə nəfəs alır, səni itələməyə çalışır, yalvarır, ağlayır…

Yenə onun sinəsinə toxunursan, bu an siçanların açdığı deşikdən zəif işıq şüası Auranın saçlarına düşür, sən onun ağ saçlarını, qaxac kimi qırışlı üzünü, indicə öpdüyün quru ağzını, dişsiz damaqlarını görürsən. Ay işığı çılpaq qarını, senyora Konsuelonu sənə göstərir, sən onun necə titrədiyini görürsən, gözlərindəki vəcdi görürsən, yanına qayıtdığın, onu öpüb-oxşadığın üçün necə sevindiyini görürsən…

Başını onun ağ saçlarının arasında gizlədirsən, ay işığı təzədən itib sizi tək qoyandan sonra isə Konsuelo səni qucalayır və deyir:

- Felipe, o qayıdacaq, biz onu bir yerdə qaytaracağıq. Qoy gücümü toplayım, o yenə qayıdacaq…