Aleksandr Vampilov. Romanın sonu (HEKAYƏ)

Aleksandr Vampilov. Romanın sonu (HEKAYƏ)

Yazıçı-tərcüməçi Həmid Piriyevin təqdimatında "Yolüstü hekayələr" layihəsini təqdim edirik. Layihə çərçivəsində müxtəlif dünya yazıçılarının qısa hekayələrini oxucuların ixtiyarına verəcəyik.


Yazıçı-dramaturq Aleksandr Valentinoviç Vampilov 1937-ci ilin 19 avqustunda İrkutsk vilayətinin Çeremxovo şəhərində doğulub. Milliyyətcə buryat olan atası Valentin Vampilov da, anası Anastasiya Prokopyevna Kopılova da müəllim idi. Atası 1938-ci ilin yanvarında həbs olunub, mart ayında isə güllələnib (1957-ci ildə ona bəraət verilib).
Aleksandrın şəxsiyyət kimi yetişməyində anasının müstəsna təsiri olub.
1955-60-cı illərdə İrkutsk universitetində filologiya oxuyub. Birinci kursda oxuyanda birinci hekayəsi çap olunub. 
1972-ci ilin 17 avqustunda, Baykal gölündə üzəndə qayıq çevrilib, Vampilov sahilə üzəndə boğulub, 35 yaşının tamam olmağına iki gün qalmış ölüb.
Yaradıcılığı boyu yetmişə qədər hekayə yazsa da, əsasən dramaturq kimi tanınır. "Böyük oğul”, "ördək ovu” və "Keçən yay Çulimskdə” ən məşhur pyesləridir.



Burda vağzal yoxdur, çünki hələ şəhər də yoxdur. Adi stansiya var – balaca, taxta binası sarı rənglənmiş stansiya. Gözləmə zalında cəmisi üç skamya var. Birində iki yaşlı qadın oturub, ikincisində sırıqlı geyinmiş cüssəli dayı yatıb, ayaqlarını qarnına yığıb, bir əli yerə düşüb.

Üçüncü skamyada göy rəngli plaş geyinmiş, iri, ciddi gözləri olan gözəl qız oturub. Gözlərindən narahatlıq, hətta bir az da əzab oxunur. Himə bənddir ki, ağlasın. Yanında oturan çiyinli oğlan skamyaya yayxanıb, ayağını ayağının üstünə aşırdıb. Alnına basdığı boz papağının günlüyü gözlərinə kölgə salıb. İri düz burnuyla ətli dodaqları aydın görünür. Ağır əlləri skamyanın üstünə düşüb. Bu poza məhz yorğunluğu və soyuqqanlığı göstərir. Ayağının yanında qara çamadan var.

- Nikolay, sən bugün getməyəcəksən. Eşidirsən? Getməyəcəksən. – Qız qorxa-qorxa oğlanın əlinə toxunub pıçıldayır.

- Nə üçün bu gün yox, sabah getməliyəm?

- Nə sabah, nə birisigün. Sən getməli deyilsən.

Qızın səsində həm xahiş, həm əmr, həm də ümid var. Oğlan ayağa durub yaxalığını qaldırır, çamadanı götürür.

- Gəl bayıra çıxaq.

Sarı çinar yarpaqları ayaqlarının altında xışıldayır. Sakit, mavi payız gecəsi narahatlıq və gözlənti ilə doludur.

- Bəlkə sən də mənimlə gələsən?

- Yox, bacarmaram. Sən də getməli deyilsən... Getsən daha səni sevməyəcəyəm. Səni burda sevirəm... Burda güclüsən, ağıllısan. Sən isə... Əgər getsən, daha səni sevə bilməyəcəyəm...

Oğlan gülümsəyir.

- Əcəb adamsan... Bax da, istəyirsən qal. Əlbəttə, qalsan yaxşıdı. Bir də ki... Gəl açıq danışaq. İstəyirəm, heç nə itirmədiyini başa düşəsən. Hətta mənim aradan çıxmağım sənin üçün yaxşıdır... Biz səninlə fərqliyik, cökə və ağcaqayın ağacları kimi. Sən bir az mavi, bir az çəhrayı, bir az da... axmaqsan. Gəl açıq danışaq. Mən səni aldadırdım. Əlbəttə, günahkaram... elə ikimiz də günahkarıq... Bir halda ki, ayrılırıq, sənə bir etiraf etmək istəyirəm. Mən özümü sevirəm. Mən ancaq özümü sevirəm, mən ancaq özümə bağlıyam. Özümə qulluq etmək, özümə diqqət yetirmək xoşuma gəlir. Burda bunu edə bilmirəm, mənə mane olurlar. Boğaza yığılmışam. Sizin dəqiqəbaşı "olacaq” deməyiniz məni hirsləndirir. Ev – olacaq, teatr – olacaq, şəhər – olacaq! Haçan olacaq? Mən cavanam, başa düşürsən, bunlar mənə indi lazımdır.

Qız təslim olmaq istəmir:

- Sən düz danışmırsan... Sən belə fikirləşmirsən. Sən bura gəlmişdin ki...

- Bura pul qazanmağa gəlmişdim, bir də ki... maraqlı idi. Burda yaxşı qazanmaq mümkün deyil, marağım da ölüb. Maqnit dağı daha məni cəzb eləmir. Salamat qalın, əziz fanatiklər, romantiklər! Ağcaqanadları, palçığı və şaxtanı sizə bağışlayıram. Özümlə ancaq xatirələri aparıram.

Yaşlı qadınlar səbətlərini qoltuqlarına keçirdib gedir. Sırıqlı geyinmiş dayı da gərnəşə-gərnəşə yanlarından keçir. Qatar gəlib.

- Vaxtdır, atlar hazırdır. Axsaq bir kişinin dediyi kimi, həmişəlik ayrılırıqsa, onda əlvida. O şeir yazırdı, şəhərləri gəzirdi, amma heç yerdə qeydiyyata düşmürdü.

Oğlan qıza tərəf bir addım atıb dayanır. Ay işığında qızın üzü görünür, onun bənizi ağarıb, dodaqları titrəyir, gözləri parıldayır... Bunların hamısı bir yerdə ağrını, əzabı təmsil edir. Oğlan qızın çiyinlərindən tutub mehribanlıqla deyir:

- Sən mənimlə gedəcəksən! Elə indi! Ağlını başına yığ... Məni sevirsənsə gedəcəksən. Maqnit dağındakı ev xəyallarını tulla bir qırağa. Özün fikirləş, xoşbəxt olmaq üçün təzə şəhər tikmək lazım deyil. Çoxlu hazır şəhərlər var. Hə, nə deyirsən?..

Qatar yerində atılıb yavaş-yavaş yola düşür.

- Yox... bacarmaram. – Qız deyir.

Oğlanın sifəti daşlaşır.

- Onda əlvida. 

Oğlan tambura tullanır, içəri keçən kimi gombul bələdçi qadın qapıda görünür.

- Tərlanın uçub getdi, - bələdçi cingiltili səslə qıza deyir, - get başqasını axtar tap.

Axırıncı vaqonun qırmızı işığı tezliklə yoxa çıxır, sonra qatarın səsi də eşidilməz olur. Araya dözülməz sükut çökür. Qız ürəyinin döyüntüsünü eşidir.

Qara bulud ayın qabağını kəsir. Ətraf qaralır. Qız stansiyadan çıxıb dağa, işıqları görünən qəsəbəyə tərəf gedir. Yetim addımları quru otların üstündə sürünür. Gözləri dolur və gələcək şəhərin işıqları sulu gözlərində əks etməyə başlayır.

Tərcümə: Həmid P.