Söz - 1

 

Sözlər də adamlar kimidir. Uzunu - qısası var, gözəli - eybəcəri, arığı - kökü var. Uşaq vaxtından sözləri yadımda saxlamaq üçün hər sözü bir şəklə bağlıyıb yaddaşıma atırdım. İndiki dillə desək assosiativ üsuldan istifadə edirdim. Sonralar bu mənə xarici dilləri öyrənməkdə də kömək elədi.

 

Mənim üçün ən arıq söz - un sözüydü.

 

"Kök” sözü (sifət kimi) yadımda "Bir qalanın sirri” filmindəki Hadı kimi qalmışdı. O sözü sevmirdim, gombul sözü ürəyimə yatırdı. Çünki gombul sözü toppuş sözüydü,  kök isə arıq sözüydü…

Ən gözəl söz "ana”  sözüydü. Simmetrik idi, həm də soldan - sağa, sağdan- sola eyni cür yazılırdı. Dilimin əzbəriydi o söz. Əlifba kitabındakı birinci sözüydü - yaddaşıma həkk olmuşdu. "Nənə” sözündən ötrü ürəyim gedirdi. Hər dəfə görəndə nənəmi gətirirdim gözümün qabağına, sevinirdim, ağzım sulanırdı. Nabat idi adı nənəmin. Nənəmdən ötrü çox darıxırdım. Uzaqda olurdu. Az-az görürdüm.

Uşağıydım…

 

Ən çirkin söz mənim üçün "sumbata” sözüydü. Erməni adına oxşayırdı, yəqin ona görə. O sözü heç sevməzdim, həmişə "наждак” deyirdim. Çox sonralar Ankarada bir dostumuzun fabrikasında onu mənə "zımpara” kimi təqdim etdilər. Qayıtdım dedim: "yox bir, zonquldaq!”

Türk dostum birtəhər oldu: "Zonquldaq - bizdə şəhər adıdır”.

Bəxtsizdir bu zımpara, hansı dilə çevirsən də biədəb səslənir…

 

Eynilə bəxti gətirməyən adamlar kimi, sözlər də bəxtsiz olurmuş.

 

Ən qısa söz - an sözüydü.

Atamdan soruşdum ki, an nə deməkdir, əliylə bir kök çırtıq çaldı. Budur - dedi.

Xoşum gəldi…

 

Ən uzun və çətin sözlərdən iki söz vardı. Müəllim və mühəndis. Tez-tez işlətməli olurdum bu sözləri. Anam müəllim, atam mühəndis idi. Soruşurdular, deyirdim. O sözləri deyəndə üzüm ağrıyırdı…

Sonra "müsəllət” sözünü əzbərləməli oldum və bildim ki, nəsə bu "mü” ilə başlayan sözlərin elə suyumu beləymiş… Bir az sonra "mükəlləfiyyət” sözünə qoşulub getdik hərbi komissarlığa. "Mükəlləfiyyət” - gördüyüm ən uzun söz oldu.

 

Sözlər də adamlar kimidir.

 

Canlıdırlar. Cavan sözlər, qoca sözlər, unudulmuş sözlər, dustaq sözlər…

 

Bir neçə il Sumqayıtda yasaq olunmuş bir söz vardı. "Şənlik” sözü.

Sovetin vaxtıydı, şəhərin başçısının adı Şənlik olduğundan onu yazılarda başqa sözlə əvəz etməyi tapşırmışdılar. Dustaq eləmişdilər o sözü.

Sözüm onda deyil.

 

Eşitdim ki, sözləri qayçılamaq, incitmək istəyirlər. Dedim mən də öz sözümü deyim.

Bu işi ortalığa atan adamlara bir söz demək istəyirəm:

 

"- Sizin əlinizin 10 barmağından 2-3 dənəsini kəsib atsalar, necə olar?

Qələmlə yazı yazsanız 3, klaviaturada yazsanız 1 və ya  2 barmaq işlədirsiniz onsuz da, siqaret çəkib çay içməyə, nərd oynamağa da kifayət edər. Başqa nə işiniz var ki…”

Sözümün canı odur ki, sözlər canlıdır, işiniz olmasın onlarla. Lap elə "mü” ilə başlayıb "ət”lə qurtarsa belə…

 

Rauf Muradov

 

050818, Sh.